17 grudnia minął kolejny już termin na implementację do polskiego porządku prawnego tzw. Dyrektywy o ochronie sygnalistów[1]. Prace nad projektem ustawy o sygnalistach utknęły. Ostatnia wersja pochodzi z 12 lipca 2023 r. Nowy rząd już zapowiedział, że powrót do tematu będzie jednym z jego priorytetów.
Jak jednak działać przed pojawieniem się ustawy o sygnalistach? Co zrobić, gdy po 17 grudnia 2023 r. wpłynie zgłoszenie o nieprawidłowościach? Czy warto wdrażać procedurę, skoro projekt ustawy wciąż ulega modyfikacjom? Odpowiadamy poniżej.
Działania bez ustawy o sygnalistach
Postanowień dyrektywy nie stosuje się bezpośrednio wobec przedsiębiorców – musi zostać wdrożona do porządku krajowego. Po upływie terminu na jej implementację ma ona jednak bezpośredni skutek wobec organów państwowych – powinny stosować ją między innymi sądy. Wydane zostało już pierwsze orzeczenie, w którym Sąd zastosował bezpośrednio przepisy Dyrektywy.
W przypadku przedsiębiorców, jeśli po 17 grudnia 2023 r. wpłynie zgłoszenie, mimo braku ustawy o sygnalistach, osoba zgłaszająca pozostaje chroniona zgodnie z treścią dyrektywy. Co za tym idzie, zgłoszenie powinno być procedowane według standardów wynikających z unijnej regulacji.
Podmiotom, które z uwagi na brak ustawy o sygnalistach, nie zdecydują się teraz przyjąć procedury, rekomendujemy, by ewentualne zgłoszenia rozpatrywać w oparciu o przepisy dyrektywy.
Procedura oparta na projekcie ustawy
Alternatywą jest przyjęcie procedury zgodnie z obecnym projektem ustawy o sygnalistach, a następnie dostosowanie jej do ostatecznej wersji przepisów. Może to ułatwić zarządzanie zgłoszeniami o nieprawidłowościach otrzymywanymi do wejścia ustawy w życie.
Jak działać do czasu, gdy nie ma ustawy?
Warto odpowiedzieć na kilka pytań, aby uzmysłowić sobie, czy – mimo braku ustawy o sygnalistach – organizacja jest przygotowana na zarządzanie zgłoszeniami o nieprawidłowościach:
1.Czy jesteśmy podmiotem zobowiązanym do wdrożenia procedury zgłaszania naruszeń prawa zgodnie z Dyrektywą o ochronie sygnalistów?
W obecnym projekcie ustawy o sygnalistach przepisy dotyczące zgłoszeń wewnętrznych mają zastosowanie do przedsiębiorców, na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób. Próg ten nie ma jednak zastosowania do podmiotów, które wykonują działalność z zakresu usług, produktów i rynków finansowych (emitenci) oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska[2]. Warto zatem na wstępie zweryfikować, czy firma jest zobowiązana do ustalenia wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa.
Podmioty, na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę mniej niż 50 osób, także mogą ustalić procedurę zgłoszeń wewnętrznych.
2. Na jakim etapie w kierunku wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych jesteśmy?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy wdrażać procedurę na podstawie projektów ustawy o sygnalistach, czy lepiej poczekać na jej ostateczną treść. Jest to decyzja biznesowa. Zachęcamy jednak do wcześniejszego rozpoczęcia prac, gdyż terminy na wdrożenie procedur wynikające z ustawy o sygnalistach mogą być krótkie. Zgodnie z obecnym projektem, ustawa wejdzie w życie po upływie 2 miesięcy, za wyjątkiem niektórych artykułów, które wchodzą w życie już po 14 dniach.
3. Czy wdrożona procedura jest aktualna i zgodna z dyrektywą oraz projektem ustawy o sygnalistach?
Jeśli w firmie działa procedura zgłaszania nieprawidłowości a pojawi się ustawa, procedura musi zostać dostosowana do nowych przepisów. O zmianach w procesie legislacyjnym informujemy w naszym Newsletterze. Zachęcamy do zapisu, aby być na bieżąco i otrzymywać najnowsze informacje na swoją skrzynkę > Zapisuję się.
4. Czy wiesz, jak się zachować, gdy wpłynie zgłoszenie od sygnalisty?
Najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie zgłoszenia i zarządzanie nim zgodnie ze standardami wynikającymi z treści dyrektywy. Pomimo braku obowiązywania ustawy o sygnalistach w polskim porządku prawnym, sądy są związane treścią dyrektywy. Procedowanie zgłoszeń zgodnie z treścią dyrektywy jest najbezpieczniejszą opcją. Ścieżka działania krok po kroku na poniższym diagramie:
Tomasz Wróblewski
Senior Manager
tomasz.wroblewski@olesinski.com
Karina Marchwicka
[1] Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii
[2] objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937 (np. biura rachunkowe)