Kolejny projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, zwany również ustawą o sygnalistach, został opublikowany 25 maja 2023 roku.

Jakie zmiany przyniósł? Przedstawiamy najważniejsze z nich:

Nowe terminy wejścia w życie obowiązków

Istotną zmianą dla przedsiębiorców jest ustalenie daty wejścia w życie obowiązków dotyczących wdrażania wewnętrznych systemów zgłaszania nieprawidłowości. Zgodnie z projektem, ustawa staje się obowiązująca dwa miesiące po ogłoszeniu. Jednak nie dotyczy to przepisów dotyczących wdrożenia procedur wewnętrznych. Te mają obowiązywać od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Dodatkowo, ustawodawca zrezygnował z wydłużonego terminu na wprowadzenie regulacji dla średnich przedsiębiorstw (50-249 pracowników).

W praktyce oznacza to, że dzień po wejściu w życie ustawy, wszystkie podmioty zatrudniające powyżej 50 osób będą musiały posiadać procedury zgłaszania wewnętrznego. Warto pamiętać, że zgodnie z projektem, prawidłowo wdrożona procedura musi przejść konsultacje z zakładową organizacją związkową (lub organizacjami związkowymi) lub przedstawicielami pracowników. Konsultacje mają trwać od 7 do 14 dni.

Jak wynika z uzasadnienia, przyspieszenie prac nad tym projektem to efekt skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z brakiem wdrożenia przez Polskę dyrektywy dotyczącej sygnalistów. Istotnym faktem jest to, że projekt ustawy od razu trafił pod obrady stałego Komitetu Rady Ministrów, co może sugerować, że tym razem zostanie przyjęty w proponowanej przez ustawodawcę formie.

Mniejsza rola systemu zachęt

Z obowiązkowych części wewnętrznych procedur zgłaszania usunięty został system zachęt. Jego znaczenie zostało jeszcze dodatkowo zmniejszone poprzez jasne podkreślenie, że zachęty do korzystania z kanału wewnętrznego powinny być stosowane tylko w przypadku, gdy naruszenie prawa można skutecznie rozwiązać w ramach struktury organizacyjnej i zgłaszająca osoba uważa, że nie ma ryzyka represji (nowe brzmienie przepisu niestety nie jest jednoznaczne).

Dłuższy okres przechowywania danych

Projekt nowelizacji wydłuża okres przechowywania danych osobowych. Wynosi on 3 lata od zakończenia roku kalendarzowego, w którym:

– zgłoszenie zewnętrzne zostało przekazane do właściwego organu publicznego w celu podjęcia działań następczych lub

– działania te zostały zakończone lub

– zakończyły się postępowania wynikające z tych działań

(w zależności od tego, który z nich wystąpi najpóźniej).

Zadośćuczynienie dla oczernionych

Nowy projekt wyraźne podkreśla, że osoba ponosząca szkodę z powodu celowego zgłoszenia lub publicznego ujawnienia nieprawdziwych informacji przez zgłaszającego ma prawo nie tylko do odszkodowania, ale także do zadośćuczynienia od zgłaszającego, który celowo zgłosił lub publicznie ujawnił nieprawdziwe informacje.

Zaświadczenie dla sygnalisty zyskuje na znaczeniu

Projektodawca utrzymuje koncept zaświadczenia dla sygnalisty. Co więcej – dopiero po jego wydaniu zgłaszającemu będzie mogła przysługiwać ochrona. Z kolei aby je otrzymać sygnalista będzie musiał poświadczyć –  pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (!) – że przekazywany przez niego sygnał był prawdziwy na moment dokonywania zgłoszenia.  Jakby tego było mało, musi on uprawdopodobnić w sposób dostateczny wystąpienie naruszenia prawa lub uzasadnione przekonanie, że będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacja:

– dotyczy interesu publicznego

– jest prawdziwa w momencie  dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego

– stanowi informację o naruszeniu prawa.

Rodzi się pytanie, czy tak daleko idące obowiązki narzucone na sygnalistę są zgodne z postanowieniami dyrektywy.  Zmiana ta może skutkować ograniczoną liczbą zgłoszeń, co jest istotne z punktu widzenia przedsiębiorstw.

W obecnym brzmieniu projekt wymaga od firm sprawnego działania – czasu na wdrożenie zmian nie będzie wiele. Aby usprawnić proces, warto skorzystać z gotowych narzędzi do obsługi zgłoszeń sygnalistów – takich jak WhistBoard. Wypełnij formularz poniżej i umów się z nami na niezobowiązującą prezentację systemu.

Tomasz Wróblewski
Senior Manager
tomasz.wroblewski@olesinski.com

Justyna Papież
Senior Associate
justyna.papiez@olesinski.com